قبیله بلقینبَلْقَین (مخفف بنو القین؛ قس بَلحارث و جز آن)، نام یک یا چند قبیله عرب می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - معنای قَین ۳ - خصوصیات بَلْقَین ۴ - قبال درگیر با بَلْقَین ۵ - مکان‌های مشهور بَلْقَین ۶ - همسایگان بَلْقَین ۷ - مناسبات دوستانه بَلْقَین با پیامبر ۸ - نقش بَلْقَین در فتنه ابن زبیر ۹ - مشهورترین عضو بَلقین ۱۰ - قبائل نامیده شده به بنوالقین ۱۱ - نسل بَلقینیان ۱۲ - فهرست منابع ۱۳ - پانویس ۱۴ - منبع ۱ - شاخه مشهور بَلْقَینمشهورترین شاخه بَلْقَین، بخشی از گروه قبیله‌ایِ قُضاعَه است و قَیْن در این‌جا لقب نُعمان بن جَسْر تلقی می‌شود. به همین دلیل، این قبیله در نسبت به قین بن جسر ، به این نام معروف شده است. ۲ - معنای قَینقَین به معنای آهن‌کار، آهن‌گر یا احتمالاً برده و در نَقائض جَریر و الفَرَزْدَق به عنوان واژه‌ای تحقیر آمیز به کار رفته است؛ لیکن هیچ مدرکی درباره ارتباط بلقین بن جسر با آهن‌گران وجود ندارد. ۳ - خصوصیات بَلْقَینبَلْقَینیها هم‌چون قبیله‌ای بدوی عمل می‌کردند و حقاً نیز به پیروزی‌هایشان می‌بالیدند. ۴ - قبال درگیر با بَلْقَیناز میان قبایلی که افراد بَلقین با آنان جنگیدند کَلب ، [۱]
حبیب بن اوس ابوتمّام، دیوان الحماسة، ج۱، ص۷۷، چاپ فرایتاگ.
[۲]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۲۴۱، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶-۱۸۷۳.
[۳]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۴۹، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶-۱۸۷۳.
[۴]
ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، جزء ۲، ص۲۷ و بعد، چاپ سخو (و دیگران)، لیدن ۱۹۰۵-۱۹۴۰.
[۵]
ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۲، ص۲۲۴.
[۶]
ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة، ج۲، ص۴۵.
بَهراء [۷]
احمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، ج۱، ص۲۸۳، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۶۶.
و غَطفان [۸]
علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۲، ص۱۹۴، بولاق ۱۲۸۵.
قابل ذکرند.
۵ - مکان‌های مشهور بَلْقَینهمچنین اسامیِ مکان‌های مختلفی در زمین‌های قبیله‌ای بلقین معروف شده است (رجوع کنید به یاقوت حموی ، فهرست راهنمای قبایل ). [۹]
یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶-۱۸۷۳.
یکی از این زمین‌ها ثَجر میان وادی القُری و تَیماء است، و ظاهراً بیشتر زمین‌های دیگر آن‌ها در نواحی شمالی‌تر بوده است. ۶ - همسایگان بَلْقَیناز میان قبایل همسایه آنان می‌توان از کلب، بَلی و عُذرَه نام برد. ۷ - مناسبات دوستانه بَلْقَین با پیامبراحتمالاً قسمتی از قبیله بلقین با حضرت محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم مناسبات دوستانه داشته‌اند؛ چون در لشکرکشیِ ذات السَّلاسِل در سال هشتم هجرت ، مسلمانان چشم انتظار یاری آنان بودند [۱۰]
محمد بن عمر واقدی، کتاب المغازی للواقدی، ج۲، ص۷۷۰ و بعد، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶.
اما تقریباً در همین زمان، گروهی از آن‌ها در جنگ مُؤتَه و هم‌چنین در جنگ یَرموک و شاید فِحل با مسلمانان می‌جنگیدند. [۱۱]
ابن هشام، سیرة رسول الله، ج۱، ص۷۹۲، چاپ فردیناند ووستنفلد، گوتینگن ۱۸۵۹-۱۸۶۰.
[۱۲]
محمد بن جریر طبری، تاریخ الرسل والملوک، ج۱، ص۱۶۱۱، چاپ دخویه (و دیگران)، لیدن ۱۸۷۹-۱۹۰۱.
[۱۳]
محمد بن جریر طبری، تاریخ الرسل والملوک، ج۱، ص۲۳۴۷، چاپ دخویه (و دیگران)، لیدن ۱۸۷۹-۱۹۰۱.
درباره این‌که آنان هیئتی (وفْد/ وفود) برای عقد قرارداد با حضرت رسول اکرم فرستاده باشند، مدرکی وجود ندارد. ازین‌رو گزارش سیف بن عمر [۱۴]
محمد بن جریر طبری، تاریخ الرسل والملوک، ج۱، ص۱۸۷۲، چاپ دخویه (و دیگران)، لیدن ۱۸۷۹-۱۹۰۱.
حاکی از این‌که ایشان عاملی داشتند و برخی هم در رِدَّه به آنان پیوستند، احتمالاً فقط به بخش کوچکی از آن‌ها اشاره دارد.
بدین ترتیب، به نظر می‌رسد که اکثریت این قبیله پس از فتح شام به اسلام گرویده باشند. ۸ - نقش بَلْقَین در فتنه ابن زبیربَلْقَین در دومین جنگ داخلی ( فتنه ابن زُبیر ) آن‌ها از مروان حمایت کردند [۱۵]
محمد بن جریر طبری، تاریخ الرسل والملوک، ج۱، ص۴۷۸، چاپ دخویه (و دیگران)، لیدن ۱۸۷۹-۱۹۰۱.
[۱۶]
علی بن حسین مسعودی، کتاب التنبیه و الاشراف، ج۱، ص۳۰۸، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۹۴.
اما اندکی بعد، عبدالملک تصمیم گرفت در لشکرکشی به کلب، نزدیک محلی که قُراقِر نامیده می‌شد [۱۷]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۴۹، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶-۱۸۷۳.
به مقابله با آنان برخیزد.
گروهی شامل ششصد تن از جنگ‌جویان ایشان در لشکر بنی امیّه شرکت داشتند که در ۱۱۹، برای نبرد با بهلول که شورشی بر ضدّ امویان برپا کرد [۱۸]
محمد بن جریر طبری، تاریخ الرسل والملوک، ج۱، ص۱۶۲۳، چاپ دخویه (و دیگران)، لیدن ۱۸۷۹-۱۹۰۱.
[۱۹]
ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۵، ص۱۵۶.
اعزام شده بودند.
آخرین خبر درباره آن‌ها، درگیری ایشان در ۱۷۶، در جنگ درون قبیله‌ای دمشق است. [۲۰]
ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج۶، ص۸۷ و بعد.
به قولی، دو برادرِ بَلقین: مالک و عاقل، یاران صمیمیِ جَذیمة الابرَشِ حیری بوده‌اند که هیچ‌گاه از یکدیگر جدا نمی‌شده‌اند. [۲۱]
مفضل ضبی، مفضلیات، سطر۲، منظومه ۶۷، ج۱، ص۵۳۵، سطر۲۱.
۹ - مشهورترین عضو بَلقینمشهورترین عضو قبیله بَلقین، ابوالطَّمَحان شاعر بوده که در دوران پیش از اسلام با عموی حضرت محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم، و زبیر بن عبدالمطّلب ، و نیز با عبدالله بن جُدعان پیوند دوستی داشته است. [۲۲]
ابن قتیبه، کتاب الشعر والشعراء، ج۱، ص۲۲۹ و بعد، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۰۰.
۱۰ - قبائل نامیده شده به بنوالقینقَلقَشندی [۲۳]
احمد بن علی قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة أنساب العرب، ج۱، ص۷۱، قاهره ۱۹۵۹.
دو قبیله را بنو القین نامیده است.
گذشته از قبیله‌ای که یاد شد، شاخه‌ای از (قبیله) اسد ( بن خُزَیمه ) نیز به همین نام وجود دارد؛ اما این احتمال نیز هست که این اسد با أسد ـ جدّ قَین بن جَسْر ـ خلط شده باشد، زیرا جز نام آن دو، تنها مطلب ناچیزی درباره آن‌ها ثبت شده است. گروهی از بَلقین ـ به احتمال قوی آهن‌گرهای واقعی ـ در معادن بنو سُلیم در فَران شناسایی شده‌اند که به نظر می‌رسد شاخه‌ای از گروه بَلی بوده باشند. [۲۴]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۸۶۵، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶-۱۸۷۳.
۱۱ - نسل بَلقینیانحدس زده‌اند که بَلقینیان از نسلِ کِنیت‌های عهد عتیق باشند، به عنوان مثال، نولدکه چنین عقیده دارد، لیکن هیچ مدرک قانع کننده‌ای برای تأیید این مطلب وجود ندارد. ۱۲ - فهرست منابع(۱) ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة. (۲) ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییزالصحابة. (۳) ابن سعد، الطبقات الکبری، چاپ سخو (و دیگران)، لیدن ۱۹۰۵-۱۹۴۰. (۴) ابن قتیبه، کتاب الشعر والشعراء، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۰۰. (۵) ابن هشام، سیرة رسول الله، چاپ فردیناند ووستنفلد، گوتینگن ۱۸۵۹-۱۸۶۰. (۶) علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بولاق ۱۲۸۵. (۷) حبیب بن اوس ابوتمّام، دیوان الحماسة، چاپ فرایتاگ. (۸) احمد بن یحیی بلاذری، فتوح البلدان، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۶۶. (۹) محمد بن جریر طبری، تاریخ الرسل والملوک، چاپ دخویه (و دیگران)، لیدن ۱۸۷۹-۱۹۰۱. (۱۱) احمد بن علی قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة أنساب العرب، قاهره ۱۹۵۹. (۱۲) علی بن حسین مسعودی، کتاب التنبیه و الاشراف، چاپ دخویه، لیدن ۱۸۹۴. (۱۳) مُفَضَّل ضبّی، مفضّلیات. (۱۴) محمد بن عمر واقدی، کتاب المغازی للواقدی، چاپ مارسدن جونز، لندن ۱۹۶۶. (۱۵) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶-۱۸۷۳. ۱۳ - پانویس
۱۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « قبیله بلقین»، شماره۱۷۳۰. |